Is het basisinkomen liberaal?

Over het gehele politieke spectrum van links naar rechts lijken de meningen over het Basisinkomen verdeeld te zijn. In dit artikel sta ik stil bij de vraag of het Basisinkomen liberaal is. Het antwoord daarop lijkt triviaal: een overheidsinmenging van 70 miljard is niet liberaal. Maar relevanter is de vraag: is het Basisinkomen liberaler dan het huidige stelsel van sociale zekerheid?

Laten we een stelsel van sociale zekerheid, gebaseerd of het Basisinkomen (ik zal het hierna gewoon Basisinkomen noemen) eens vergelijken met het huidige stelsel. Ik gebruik daarbij de 5 kernwaarden van de VVD:

1. Vrijheid. Het basisinkomen levert meer vrijheid op. Er zijn minder regels en verplichtingen voor de werklozen. Of de vrijheid van de werkenden er ook onder lijdt, is afhankelijk van de exacte invoering. Als er een nivellerend effect vanuit gaat, gaat het ten koste van de vrijheid van de belasting betaler (die heeft minder geld vrij te besteden). We streven dus naar een Basisinkomen zonder nivellering.

2. Verantwoordelijkheid. Door het wegnemen van verplichtingen komt de verantwoordelijkheid weer te liggen waar wij liberalen hem graag hebben: bij het individu. Of mensen ook daadwerkelijk invulling geven aan die verantwoordelijkheid, is weer een heel ander vraagstuk. Ik vraag me af of onze huidige regels en plichten daar op dit moment een wezenlijke bijdrage aan leveren. Veel gemeenten hebben bijvoorbeeld de tegenprestatie ingevoerd, maar passen die in praktijk nauwelijks toe. Hoezo dwang?

3. Sociale rechtvaardigheid. Gratis geld voor hen die niets doen. Dat klinkt niet mooi, maar is nu al werkelijkheid. Ook de bijstand is gratis geld. Weliswaar met flankerend beleid, maar toch geld zonder dat er iets tegenover staat. Wat wel sociaal rechtvaardiger is aan het Basisinkomen is dat mensen, die gaan werken, er ook echt financieel op vooruit gaan. Daarnaast is ons land (tenminste de natuurlijke hulpbronnen) volgens Constanza e.a. zo'n 40 miljard euro per jaar waard (zie http://www.esd.ornl.gov/benefits_conference/nature_paper.pdf). Dat is ongeveer 3.000 euro per volwassene per jaar. Het lijk mij rechtvaardig dat we die waarde gelijk onder de inwoners verdelen, want de natuur is van ons allemaal.

4. Gelijkwaardigheid. Een basisinkomen is gelijkwaardiger dan ons huidige stelsel. Nu is je uitkering afhankelijk van een aantal factoren. Bijvoorbeeld of je samenwoont en of je spaargeld hebt.

5. Verdraagzaamheid. Vanuit verdraagzaamheid zou je de keuzes, die anderen maken, moeten respecteren. Ik moet toegeven dat dat voor mij makkelijker gaat wanneer iemand in het Basisinkomen de ruimte vindt om weer naar school te gaan of een bedrijf te starten, dan wanneer iemand ervoor kiest de hele dag op de bank te gaan zitten. Maar het blijft de keuze van het individu.

Kortom: wanneer je het Basisinkomen vergelijkt met het huidige stelsel van sociale zekerheid, is het Basisinkomen liberaler.